Centralne Muzeum Włókiennictwa

Z dziedzictwa wyprowadzić dalsze twórcze ciągi - kolekcja tkaniny podwójnej w zbiorach Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.

10 grudnia 2008 - 31 stycznia 2010
Wystawa wyróżniona w Konkursie
na Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla 2008

Tytuł wystawy - podkreślający rolę ciągłości kulturowej - to motto zaczerpnięte z myśli prof. Eleonory Plutyńskiej, artystki, pedagoga i entuzjastki kultury ludowej, której ideą było stworzenie wspólnego nurtu sztuki ludowej i profesjonalnej oraz wpajanie szacunku dla tradycji.
Zamiarem kuratorek wystawy było pokazanie owej ciągłości oraz przenikania się różnych wątków kulturowych, przybliżenie mało znanej i niezwykle trudnej techniki tkackiej oraz pokazanie różnorodności rozwiązań artystycznych uzyskiwanych dzięki tej technice. Na wystawie zaprezentowano około 80 tkanin podwójnych pochodzących ze zbiorów Działu Tkaniny Ludowej i Działu Tkaniny Artystycznej Centralnego Muzeum Włókiennictwa, uzupełnionych o kilka wypożyczeń ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie oraz ze zbiorów prywatnych. Zwiedzający mogą poznać technikę dzięki filmowi "Tajniki podwójnego piękna", zrealizowanemu przez Jerzego Bezkowskiego, znanego reżysera filmów popularnonaukowych oraz dzięki prezentacjom multimedialnym.
Prezentowane na wystawie ludowe tkaniny podwójne pochodzą z północno-wschodniej Polski z lat 1880-2008. Służyły pierwotnie do nakrywania stołów lub łóżek i były obowiązującą częścią wiana wnoszonego przez pannę młodą do małżeństwa. Z czasem stały się ścienną tkaniną dekoracyjną o nowym repertuarze treściowym, cenioną również w środowiskach nie-wiejskich. Są to wzorzyste tkaniny dwuwarstwowe, z reguły wełniane i dwubarwne, w których lewa strona jest kolorystyczną odwrotnością prawej. Warstwy przeplatają się wzdłuż krawędzi wzoru i dają się z łatwością rozdzielić w partiach tła. Technika tkania pozwala na zastosowanie w kompozycji bogactwa różnorodnych motywów, z tkaniem scen figuralnych o charakterze narracyjnym włącznie. Do ocalenia i zachowania niezwykle pięknych tkanin podwójnych przyczyniło się grono entuzjastów i popularyzatorów sztuki ludowej. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje prof. Eleonora Plutyńska.
Klimat okresu powojennego, gdy inspiracje ludowe stanowiły bardzo ważny czynnik kształtujący sztukę użytkową, sprzyjał propagowaniu tkaniny podwójnej wśród artystów profesjonalnych. Tkaniną podwójną zajmowało się wielu twórców, których nazwiska łączone są z sukcesami "polskiej szkoły tkaniny" w XX wieku.
Na wystawie zaprezentowano prace artystek ze środowiska warszawskiego - kompozycje w większości zrealizowane w latach 50. i 60. Drugą grupę stanowią tkaniny realizowane przez twórców związanych z Łodzią, zapoczątkowane pracami prof. Bolesława Tomaszkiewicza. Kolekcja pokazuje ewolucję traktowania techniki dwuosnowowej - od wypowiedzi bliskich sztuki ludowej do kreacji artystycznych daleko odbiegających od tradycyjnych form i konsekwentnie badających artystyczne możliwości tkaniny podwójnej.

Kuratorzy: Katarzyna Biłas, Lidia Zganiacz
Aranżacja: artysta plastyk Franciszek Kłak