Centralne Muzeum Włókiennictwa

Reaktywacja tkaniny ludowej - konkursy, warsztaty

Wystawa organizowana we współpracy z Wojewódzkim Ośrodkiem Animacji Kultury w Białymstoku i Gminnym Ośrodkiem Kultury w Janowie.

Wystawa stanowi podsumowanie szerszego projektu, zrealizowanego przez Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury w Białymstoku, dofinansowanego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Projekt był wielopłaszczyznowy i obejmował:
- cztery warsztaty tkackie, które pozwoliły przekazać umiejętności tkania w technikach charakterystycznych dla województwa podlaskiego (tkanina dwuosnowowa, wielonicielnicowa, sejpak, tkanina wybierana - tzw. „perebory”). Wzięło w nich udział ogółem 20 osób, głównie z województwa podlaskiego;
- ogólnopolski konkurs – „Tkanina Ludowa” skierowany do twórców kultywujących tradycje tkactwa w najważniejszych ośrodkach w Polsce;
- wojewódzki konkurs na wywiad pt. ”Rozmowy przy krośnie - historie i osobowości”, dla młodzieży i studentów zainteresowanej tkactwem, poprzedzony warsztatami dziennikarskimi.

Ogólnopolski konkurs – „Tkanina Ludowa” pod patronatem Fabryki Dywanów Agnella S.A. w Białymstoku stał się głównym punktem projektu.
Skierowany do twórców kultywujących tradycje tkactwa w najważniejszych ośrodkachw Polsce, pozwolił zapoznać się z aktualną kondycją tkactwa tradycyjnego i zaprezentować jego najnowsze dokonania. W konkursie pokazano tkaniny z terenu województwa lubelskiego, łódzkiego, mazowieckiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego. W konkursie wzięły udział wyłącznie tkaniny własnoręcznie wykonane na ręcznych krosnach, tradycyjnymi technikami tkackimi, zachowujące wzornictwo charakterystyczne dla regionów, z których wywodzą się tkaczki. Każda z tkaczek mogła do oceny przedłożyć prace z lat 2012- 2013, co pozwalało na podjęcie próby policzenia czynnych zawodowo wiejskich tkaczek. Wpłynęło 61 prac 28 twórców (dla porównania w roku 1983 w konkursie na tkaninę ludową wzięło udział 188 prac 90 twórców).

Powyższe dane zdecydowanie świadczą o zaniku tej dziedziny rękodzieła ludowego.

Tkaniny konkursowe, wywiady oraz efekty pracy uczestników warsztatów tkackich udostępnione zostają na wystawie w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi (wcześniej w Galerii „Spodki” - Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury w Białymstoku oraz w Galerii Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie).

Na wystawę w Łodzi zdecydowaliśmy się dołączyć tkaniny z XXI konkursu na tkaninę dwuosnowową Janów 2013 pt. „Drzewo życia”.

Mamy nadzieję, że nasze działania przyczynią się do ukazania atrakcyjności tkaniny ludowej jako wartości samej w sobie, która jest ważnym elementem naszej kultury i tożsamości. Możliwe, że stanie się ona również inspiracją dla artystów w projektowaniu współczesnego designu, czego przykładem jest najnowsza kolekcja „FOLK” Fabryki Dywanów „Agnella” w Białymstoku.

Koordynator projektu: Krystyna Kunicka
Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury w Białymstoku

Ogólnopolski konkurs „Tkanina ludowa” pozwolił zapoznać się z aktualnym stanem ludowego tkactwa. Stał się również okazją do wymiany doświadczeń służących zachowaniu tradycji regionalnych (połączył twórców kilku pokoleń) oraz reaktywowaniu form zanikających. Zaprezentowane zostały wszystkie techniki przewidziane w regulaminie – wprawdzie w różnej ilości, ale reprezentatywnie. Najliczniejszą grupę stanowiły dywany dwuosnowowe.

Zebrane tkaniny – zarówno dekoracyjno-użytkowe, jak i odzieżowe – mogą stanowić doskonały materiał dokumentacyjny, pozwalający na poznanie takich zagadnień, jak ludowe surowce włókiennicze, struktura tkanin i ich technika, charakterystyczne motywy zdobnicze. Tkaniny te posiadają również wysokie walory artystyczne. Przyciągają uwagę prostotą formy, harmonijną kompozycją, swoistym doborem barw i szlachetnością ornamentu.

Miejmy nadzieję, że konkurs ten stanie się zachętą dla twórców ludowych do kontynuowania tradycji regionalnych, a dla organizatorów do zrealizowania kolejnych jego edycji.

Jest to bardzo ważne, bo o ile pewne cechy mentalne tkwią głęboko w człowieku, o tyle materia w zetknięciu z siłą czynników cywilizacyjnych zdecydowanie przegrywa. Szczątkowy już świat rękodzieła ludowego istnieje w dużej mierze dzięki działaniom ludzi i instytucji zaangażowanych w dzieło jego ochrony.

 Komisarz wystawy: Lidia Zganiacz
Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi


Tkaniny na zdjęciach 13-16 to nagrody I-go stopnia

zdjęcia z wernisażu: fot. Lech Andrzejewski

Patronat medialny