Centralne Muzeum Włókiennictwa

"Zamiast obrazu" - żakardy wykładowców i absolwentów ASP w Łodzi

Wystawa Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Muzeum Regionalnym w Głownie, ul. Łowicka 74
Czynna od 16 września do 4 listopada 2010 r.

Słowo "żakard" utworzone zostało od nazwiska francuskiego wynalazcy – konstruktora urządzenia ułatwiającego wykonywanie wzorzystych tkanin. Przy zastosowaniu maszyny Josepha-Marie Jacquarda (1752-1834) dekoracja tkaniny powstaje według zapisanego programu – szereg perforowanych kartoników, sprzężonych z krosnem tkackim, determinuje tworzenie wzorów, wielobarwnych, gdy przędze osnów i wątków są różnokolorowe. Określenie „żakard” stosuje się także do maszynowych dzianin wzorzystych. 

Wystawa żakardów z kolekcji Centralnego Muzeum Włókiennictwa prezentuje w większości unikatowe tkane makaty, przeznaczone do umieszczenia na ścianie, traktowane jako autonomiczne dzieło sztuki, we wnętrzu pełniące rolę równorzędną z obrazem. Prawie wszystkie zostały zrealizowane w warsztatach łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, obecnie – Akademii Sztuk Pięknych. Dziś są już projektowane z użyciem komputera, lecz nadal wykonywane na rękodzielniczym krośnie, co sprzyja jednostkowemu traktowaniu tworzonej tkaniny, ułatwia kontrolę procesu tkania, umożliwia zastosowanie wyszukanych przędz.

Projektowanie i realizacja tkanin żakardowych, od pierwszych lat istnienia wydziału włókienniczego w łódzkiej uczelni, jest istotnym elementem przygotowania do pracy dizajnera: pozwala zgłębić zasady komponowania motywów z zastosowaniem raportowania, rozpoznać reguły konstrukcji tkaniny wzorzystej, przeniknąć problemy stosowania koloru. W gronie wykładowców kształcących w zakresie tej techniki, znaleźli się wybitni artyści i znawcy warsztatu, by wymienić tylko Lucjana Kintopfa, Anielę Bogusławską, Bolesława Tomaszkiewicza i Krystynę Nadratowską-Górską. Na wystawie można zobaczyć realizacje niektórych z nich, jak i ich uczniów, poczynając od dyplomantów Lucjana Kintopfa z 1955 roku: Stanisława Kowalskiego, Bolesława Tomaszkiewicza oraz Adama Nahlika.

Pochodzące z 1967 roku tkaniny Adama Nahlika „Wenecja II” i „Bolonia I” należy potraktować odrębnie - są to interpretacje zabytkowych. tkanin włoskich – takich jakie tkano w XIV - XVII w., zrealizowane w łódzkiej Spółdzielni Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Rękodzieło Artystyczne”, gdzie w latach 60. i 70. powstało wiele opracowanych przez Artystę rekonstrukcji tkanin - na wyposażenie zabytkowych wnętrz, między innymi Zamku Królewskiego w Warszawie i pałaców w Wilanowie i Nieborowie.

Pozostałe tkaniny odzwierciedlają tendencje żywe w sztuce czasów ich powstania – od realizmu, nawiązań do wzorów historycznych, kolejnych fal fascynacji ludowością, różnie interpretowaną, poprzez poszukiwania formalne w duchu abstrakcji geometrycznej i niegeometrycznej.

Bezpośrednim nawiązaniem do tytułu wystawy są unikatowe, jednoraportowe dzianiny żakardowe, zrealizowane jako prace dyplomowe w Katedrze Dziewiarstwa ASP, kierowanej przez Kazimierę Frymark-Błaszczyk – malarskie w charakterze, a nawet dosłownie z malarstwa czerpiące, jak kompozycja Magdaleny Miłosz, odwołująca się do „action painting”.

Żakard jest techniką ciągle ważną dla sztuki włókna, rozwijającą się i dyskontującą zdobycze techniki. Rytmiczna kompozycja powtarzanych motywów, przynosząca poczucie harmonii i spokoju, w połączeniu z konstrukcją splotową, starannie dobieranymi przędzami i przemyślaną kolorystyką, przysparzają żakardowi wciąż nowych admiratorów.

W unikatowych makatach inspiracji dla swoich prac – delikatnych kompozycji z bibuły – poszukała artystka tworząca w odmiennym, papierowym medium – Pani Agnieszka Andruszkiewicz. Ich ekspozycja zatytułowana "Zza parawanu...- obiekty Agnieszki Andruszkiewicz" towarzyszy wystawie żakardów Centralnego Muzeum Włókiennictwa. 

Folder informacyjny o wystawie  "Zza parawanu...- obiekty Agnieszki Andruszkiewicz" mogą Państwo pobrać tutaj.

Katarzyna Biłas
Dział Tkaniny Artystycznej Centralnego Muzeum Włókiennictwa




Fot. L. Andrzejewski, K. Biłas