Centralne Muzeum Włókiennictwa

Nabytki muzealne z lat 2010-2011

Pełna wersja artykułu Katarzyny Witas-Nowackiej opublikowanego w miesięczniku Kaledoskop, nr 6/2012


Centralne Muzeum Włókiennictwa, powołane do życia w 1960 r., kontynuuje tradycje włókiennicze związane z historią własnej siedziby – Białej Fabryki, założonej w 1835 r. przez przemysłowca Ludwika Geyera.

Zainteresowania kolekcjonerskie Muzeum obejmują wszystko, co pozostaje w związku z włókienniczym procesem produkcyjnym. Specjalistyczne działy Muzeum gromadzą, opracowują naukowo, konserwują i udostępniają zbiory, m.in.: historyczne narzędzia i maszyny włókiennicze, wyroby stanowiące świadectwo zmian zachodzących w zakresie techniki, technologii i wzornictwa tkanin przemysłowych, współczesną i zabytkową tkaninę artystyczną, tkaninę ludową, odzież i akcesoria mody a także dokumenty oraz ikonografię związaną z włókiennictwem. Od 2008 r., w celu uzupełniania ekspozycji prezentowanej w Skansenie Łódzkiej Architektury Drewnianej, pozyskujemy także przedmioty sztuki oraz kultury materialnej związane z codziennym życiem łódzkich robotników i rzemieślników.

W ciągu dwóch ostatnich lat zbiory Muzeum powiększyły się o obiekty oznaczone 1133 numerami inwentarzowymi, z czego 1055 pozycji to dary. Na szczególną uwagę zasługuje szlachetność i bezinteresowność naszych ofiarodawców. Dokonywane na rzecz Muzeum darowizny mają często dużą wartość materialną i stanowią niejednokrotnie całe kolekcje. W gronie darczyńców znajdują się zakłady przemysłowe i osoby prywatne. Wśród tych ostatnich nie brakuje prawdziwych miłośników sztuki, rzemiosła artystycznego, techniki i historii rodzimego przemysłu włókienniczego. Wiedzeni pasją - na co dzień poruszający się w całkowicie odmiennych sferach zawodowych - tworzą prywatne kolekcje, których fragmenty regularnie przekazują do Muzeum wierząc, że to dla nich najlepsze miejsce. Wśród naszych hojnych ofiarodawców są także osoby wiekowe, pragnące zachować obraz przemijającego świata i darzące przekazywane Muzeum rzeczy, wielkim sentymentem. To przedmioty niegdyś stanowiące nieodłączną część życia ich oraz ich bliskich - niemi świadkowie ludzkich smutków i radości. Opowiadane nam historie posiadają wartość bezcenną – zawsze je szanujemy i pieczołowicie spisujemy.

Szczodrym gestem było przekazanie w darze w 2010 r. kolekcji 57 kapeluszy damskich z okresu od lat 20-tych do lat 80-tych XX w. W 2011 r. zbiory Działu Odzieży wzbogaciły się o dwie jedwabne suknie – obie z początków XX w. Znaczenie tego daru jest tym większe, że posiadana przez Muzeum kolekcja ubiorów z tego okresu jest skromna. W tym samym roku, Dział Tkaniny Artystycznej pozyskał ornat i stułę ze złotym haftem pochodzącą z przełomu XIX i XX w. Obiekt ten został przekazany przez darczyńcę - od wielu lat związanego z Muzeum - wraz z 17 innymi zabytkowymi tkaninami. Kilka podarowanych kap – w tym pluszowe i żakardowe z okresu międzywojennego - stało się cennym uzupełnieniem kolekcji wyrobów gotowych Działu Tkaniny Przemysłowej. Zbiory działu powiększyły się też o tak oryginalne dary jak: kupon tkaniny odzieżowej (tzw. przydział) wydawanej dla Polaków na kartki w czasie II wojny światowej oraz szpulkę nici bawełnianych wyprodukowanych w 1941 r. przez Łódzką Fabrykę Nici S.A.

Do zbiorów Muzeum trafia również spuścizna po znanych artystach i projektantach. W 2010 r. rodzina Hanny Czajkowskiej (zm. 2008 r.), przez wiele lat pełniącej nadzór artystyczny nad działalnością wszystkich spółdzielni tkackich zrzeszonych w związku Cepelia, przekazała hojny dar - 17 gobelinów. W tym samym roku zbiory zasiliły archiwalia po artyście plastyku Zygmuncie Sutym (zm. 2009 r.).

Wymierne efekty przynoszą także kontakty z zakładami przemysłowymi. W ciągu dwóch ostatnich lat Muzeum otrzymało m.in. obiekty związane z historią Fabryki Dywanów „Dywilan”, oraz archiwalia Widzewskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego WI-MA S.A.

Część muzealiów pozyskujemy dzięki dobrej współpracy z innymi instytucjami kultury. W 2010 r. Muzeum w Bielsku-Białej przekazało w darze, m.in. zespół zgrzebny dwumaszynowy wyprodukowany w pocz. l. 30 XX w. przez wytwórnię G. Josephego Spadkobiercy - Fabryka Maszyn i Odlewnia Żelaza Bielsko. 

Interesujące bywają historie pochodzenia nabywanych przez Muzeum eksponatów. W 2010 r. do Działu Odzieży trafiło kilkanaście par butów z lat 30. XX w. Oferent nieświadomie stał się właścicielem „obuwniczego imperium” nabywając kamienicę, na strychu której odkrył dużą ilość par butów. Okazało się, że na parterze zakupionego budynku w okresie międzywojennym funkcjonował skład Obuwia i Przyborów Szewskich.

Do obowiązków pracowników działów opiekujących się zbiorami, należy monitorowanie rynku antykwarycznego i kolekcjonerskiego. Czasami jednak obiekty pozyskiwane są w sposób zaskakująco oczywisty – pochodzący z l. 40. XX w. komplet ślubny nabyliśmy dzięki przeglądaniu ogłoszeń zamieszczanych w lokalnej prasie.

Posiadana przez Muzeum kolekcja tkanin współczesnych – stanowiąca największy i najbardziej reprezentatywny zbiór najnowszej polskiej tkaniny artystycznej – regularnie powiększa się o tkaniny unikatowe prezentowane i nagradzane na krajowych i międzynarodowych przeglądach sztuki włókna. W dużym stopniu jest to możliwe dzięki hojności artystów. Dość wspomnieć, że 30 spośród 129 prac biorących udział w 13. edycji organizowanego przez Centralne Muzeum Włókiennictwa Międzynarodowego Triennale Tkaniny – obecnie najstarszego i największego na świecie międzynarodowego konkursu promującego współczesną „sztukę włókna” – zostało przekazanych Muzeum w darze.

Na szczególną uwagę zasługują bardzo dobre relacje z obecnymi i emerytowanymi pracownikami a także z absolwentami Akademii Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi. Przekazywane przez nich obiekty regularnie wzbogacają zbiory. Do Muzeum trafiają zarówno prace będące efektem działalności artystycznej, dydaktycznej jak i prywatne pamiątki rodzinne.

Zakupione przez Muzeum, z własnych środków, obiekty choć stanowią zdecydowanie mniejszą część pozyskiwanych muzealiów, są cennym uzupełnieniem gromadzonych zbiorów.
W 2011 r. ogromną pomocą dla Muzeum była dotacja z Wydziału Kultury Urzędu Miasta Łodzi (w ramach gminnego zadania inwestycyjnego pt. „Zakup muzealiów dla Centralnego Muzeum Włókiennictwa”).

Dzięki poczynionym w czasie dwóch ostatnich lat zakupom, rozbudowana została najbogatsza i najpełniejsza z krajowych, kolekcja kilimów polskich. W 2011 r. jeden z największych w kraju zbiór pasów kontuszowych, wzbogacił się o wykonany w Manufakturze Radziwiłłów w Słucku pas, należący niegdyś do Benedykta Dybowskiego - szlachcica herbu Nałęcz, słynnego przyrodnika, podróżnika i odkrywcy, uważanego za jednego z ojców polskiej limnologii. Prawdziwą rzadkością w polskich zbiorach jest makata z herbem Potockich - znakomity przykład osiemnastowiecznego jedwabnictwa francuskiego - która trafiła do zbiorów Działu Tkaniny Artystycznej w 2011 r.
W tym samym roku powiększone zostały zbiory Działu Odzieży – zakupiono, m.in. pochodzący z 2 poł. XIX w. wachlarz z koronki brukselskiej i szylkretu, zdobiony złoconym monogramem. Dział Historii Włókiennictwa, na drodze zakupu, pozyskał obiekty związane z historią Białej Fabryki, m.in.: „plan sytuacyjny fabryki Gajera” z lat 30. XIX w. oraz podanie o przyjęcie do pracy w fabryce Geyera z 1921 r. Kolekcję działu powiększyły także inne obiekty związane z historią Łodzi przemysłowej, m.in.: czek firmowy Tow. Akc. L. Grohmana z 1914 r. a także cennik tkanin Tow. Akc. K. Scheiblera w Łodzi z 1918 r.

Nowo nabyte muzealia wzbogacają ekspozycje. Podarowaną w 2011 r. dwułożyskową szydełkarkę cylindryczną angielskiej firmy Mellor Bromley, pochodzącą z l. 20. XX w., można obejrzeć na wystawie „Rekonstrukcja tkalni z przełomu XIX i XX w. Prezentacja maszyn w ruchu”. Na wystawie „ Z modą przez XX wiek” obecnie eksponowane są pozyskane w ciągu ostatnich dwóch lat: płaszcz z końca XIX w., dwie suknie z pocz. XX w. oraz suknia balowa z poł. l. 30. XX w.

Niezwykle szerokie spektrum zainteresowań kolekcjonerskich Centralnego Muzeum Włókiennictwa pozwala na prezentację wystaw o różnorodnej tematyce. Żywimy nadzieję, że każdy z odwiedzających Centralne Muzeum Włókiennictwa gości znajdzie coś interesującego dla siebie.

Katarzyna Witas-Nowacka
sekretarz Komisji do spraw Wyceny i Kwalifikacji

Spis artukułów dostępnych w rubryce  "WARTO WIEDZIEĆ"