Centralne Muzeum Włókiennictwa

Dział Odzieży

Najmłodszy wśród działów merytorycznych muzeum. Powołany został w 1975 roku jako Dział Odzieży Dawnej i Współczesnej (do 1993 roku). Przez trzydzieści pięć lat istnienia wyspecjalizował się w kolekcjonowaniu XX-wiecznych ubiorów kobiecych i męskich i akcesoriów stroju. W chwili obecnej ta jedyna w swoim rodzaju kolekcja jest na tyle bogata i reprezentatywna, że pozwala prześledzić zmiany zachodzące w modzie na przestrzeni poszczególnych dziesięcioleci (najliczniej reprezentowane są lata 20.-30. i 70.). W zdecydowanej większości są to „ubiory jakie nosiła ulica”, używane na co dzień i od święta, często znoszone, które do kogoś (czasami nawet bardzo znanego) należały, a które ich prywatni właściciele przechowywali z różnych przyczyn – sentymentalnych lub estetycznych, a czasami decydował o tym po prostu szczęśliwy przypadek. Te obiekty trafiły później do muzeum jako zakupy lub dary.

Dział Odzieży ma w swoich zbiorach również ubiory i akcesoria pochodzące z XIX wieku, ale nie jest to kolekcja znacząca. Są to raczej pojedyncze sztuki odzieży, które wzbogacają zbiory, ale są stanowczo nie wystarczające, aby zobrazować zagadnienia ewolucji mody tego stulecia.

Gromadząc odzież najnowszą z „firm branży konfekcyjnej”, szczególnie z regionu łódzkiego, kolekcja działu „wyszła w XXI wiek”.

Dział zgromadził ok. 3400 pozycji inwentarzowych. Można wśród nich wydzielić kilkanaście mniejszych kolekcji „branżowych/asortymentowych”. Mają one duże znaczenie jako swoiste uzupełnienia całościowego obrazu zmian mody, choć same zwykle o tym „obrazie” nie decydują. Są to piękne i bogate kolekcje bielizny dziennej i nocnej (300 sztuk), kapeluszy damskich i męskich (200 sztuk), torebek damskich (110), butów (150), kolekcja koronek ręcznych i maszynowych (120 obiektów; szale, chusty, bluzki, kołnierzyki), kolekcja ubiorów zaprojektowanych i wykonanych przez artystów plastyków (tzw. kreacje autorskie, szczególnie z lat 80.), jak również kolekcja odzieży z łódzkiego Domu Mody „Telimena”, „Hofflandu” (z lat 70.- 80.). W dziale znajduje się również kolekcja biżuterii unikatowej współczesnych artystów-plastyków.

Wśród zgromadzonych obiektów są też prawdziwe „perełki kolekcjonerskie” – suknia wieczorowa (lata 10.) i jedwabna peleryna wieczorowa (lata 20.) z warszawskiego Domu Mody Bogusław Herse, paryska suknia wieczorowa („koszulka” z ok. 1925 r.), płaszcz damski, aksamitny z okresu secesji (ok. 1900.), czy akcesoria jak choćby wachlarz malowany przez Stanisława Kaczor-Batowskiego (ok. 1915.), srebrne torebki (pocz. XX w.), kapelusze ze znanych warszawskich i paryskich pracowni modniarskich.

Ze względu na ich jeszcze niedawną popularność aż trudno nazwać je „perełkami” (choć w kategoriach kolekcjonerskich nimi na pewno są) masowo kiedyś używane suknie na sztywnych halkach, płaszcze ortalionowe, komplety z jeansu, spódnice „bananowe”. Jednak niektóre modele odzieży z 2 połowy XX w. są już rzadkością.

W zbiorach działu znajdują się też bardzo ciekawe zespoły związane ze znanymi postaciami, jak zespół odzieży i akcesoriów po Teresie Roszkowskiej (1904-1992) składający się z 92 pozycji inwentarzowych bardzo różnych pod względem stylistycznym i estetycznym – płaszcz, futra z małpy, suknie, bluzki, kapelusze (najliczniejsza grupa – 24 sztuki), rękawiczki, buty, bielizna dzienna i nocna, które pochodzą przede wszystkim z lat 30.- 50. XX wieku.

Ważnym i ciekawym zespołem (25 numerów inwentarzowych, ale większość z nich zawiera po kilkanaście, pojedynczych przedmiotów) są eksponaty związane z Antoine`m (1884-1976). W jego skład wchodzą zarówno pełne stroje Antoniego Cierplikowskiego (garnitur zimowy, smoking, płaszcz wieczorowy), jak i pojedyncze sztuki odzieży, biżuteria, przedmioty osobiste (komplet toaletowy z l. 30. i inny, szylkretowy ze złotymi monogramami, neseser toaletowy przez niego projektowany, a zrealizowany u słynnego Hermes’a) i liczne materiały ikonograficzne i dokumentacyjne – rysunki fryzur, fotografie modelek i różnych, czasami słynnych osobistości we fryzurach autorstwa Antoine`a z lat 30.-60. XX w.

Innym interesujący zespół jest związany z rodziną Mycielskich z Wiśniowej nad Wisłokiem. W skład zespołu wchodzi 5 ubiorów męskich z XIX i z początku XX wieku (są to różne stylizacje polskiego stroju narodowego, popularnego wśród arystokracji i szlachty o nastawieniu patriotycznym), a także czarna suknia z lat 30. Marii z Brunickich Balowej, muzy i modelki Jacka Malczewskiego.

Wykorzystując zbiory własne dział organizuje – w macierzystym muzeum i w innych placówkach muzealnych w Polsce – liczne wystawy poświęcone konkretnemu, krótkiemu okresowi w modzie, czy też prezentuje jedno „węższe zagadnienie” – na przykład stroje i akcesoria balowe, kapelusze damskie i męskie, czy bieliznę. Najnowszą ekspozycją, jest wystawa prezentująca zmiany mody jakie się dokonywały w XX wieku. Zaplanowaliśmy ją jako stałą, ale „stały” będzie na niej tylko prezentowany problem; ze względów konserwatorskich eksponaty będą na niej często wymieniane.

st. kustosz Aleksandra Trella
Kierownik Działu Odzieży

Fot. L. Andrzejewski

Artykuł opublikowany w 2010 r.